Afrika donuz taunu və Şərqi Afrika çəyirtkə vəbasının sınağından sonra yeni tac pnevmoniyası epidemiyası qlobal ərzaq qiymətləri və tədarük böhranını artırır və tədarük zəncirində daimi dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
Yeni tac pnevmoniyasının səbəb olduğu işçilərin hallarının artması, tədarük zəncirinin kəsilməsi və iqtisadi bağlanma tədbirləri qlobal ərzaq təchizatına mənfi təsir göstərəcək.Bəzi hökumətlərin daxili tələbatı ödəmək üçün taxıl ixracını məhdudlaşdırmaq üçün atdığı addımlar vəziyyəti daha da pisləşdirə bilər.
Qloballaşma Düşüncə Mərkəzi (CCG) tərəfindən təşkil edilən onlayn seminarda Asiya Qida Sənayesi Assosiasiyasının (FIA) icraçı direktoru Metyu Kovac China Business News-dan müxbirə bildirib ki, təchizat zəncirinin qısamüddətli problemi istehlakçıların satın alınmasıdır. vərdişləri.Dəyişikliklər ənənəvi iaşə sənayesinə təsir etdi;uzunmüddətli perspektivdə iri qida şirkətləri mərkəzləşdirilməmiş istehsal həyata keçirə bilər.
Ən kasıb ölkələr ən çox zərər görür
Dünya Bankının bu yaxınlarda açıqladığı məlumatlara görə, yeni tac pnevmoniya pandemiyasından ən çox təsirlənən 50 ölkə dünyanın ərzaq ixracatının orta hesabla 66%-ni təşkil edir.Bu pay tütün kimi hobbi bitkilər üçün 38%-dən heyvan və bitki yağları, təzə meyvə və ət üçün 75%-ə qədər dəyişir.Qarğıdalı, buğda və düyü kimi əsas qida məhsullarının ixracı da bu ölkələrdən çox asılıdır.
Tək dominant məhsul istehsal edən ölkələr də epidemiyanın ciddi təsiri ilə üzləşirlər.Məsələn, Belçika dünyanın əsas kartof ixracatçılarından biridir.Mühasirəyə görə Belçika yerli restoranların bağlanması səbəbindən satışlarını itirməklə yanaşı, blokadaya görə digər Avropa ölkələrinə də satışları dayandırılıb.Qana dünyanın ən böyük kakao ixracatçılarından biridir.İnsanlar epidemiya zamanı şokolad əvəzinə ehtiyacları almağa diqqət edəndə ölkə bütün Avropa və Asiya bazarlarını itirdi.
Dünya Bankının baş iqtisadçısı Mişel Ruta və başqaları hesabatda bildirdilər ki, əgər işçilərin xəstələnməsi və sosial uzaqlaşma zamanı tələbat əmək tutumlu kənd təsərrüfatı məhsullarının tədarükünə mütənasib təsir göstərəcəksə, o zaman rüb ərzində qlobal ərzaq ixracı tədarükü baş verəcək. 6%-dən 20%-ə qədər azaldıla bilər və düyü, buğda və kartof da daxil olmaqla bir çox mühüm əsas qida məhsullarının ixracı 15%-dən çox azala bilər.
Avropa İttifaqı Universitet İnstitutunun (EUI), Qlobal Ticarət Xəbərdarlığı (GTA) və Dünya Bankının monitorinqinə əsasən, aprelin sonuna olan məlumata görə, 20-dən çox ölkə və region qida ixracına müəyyən formada məhdudiyyətlər qoyub.Məsələn, Rusiya və Qazaxıstan taxıl məhsullarına, Hindistan və Vyetnam isə düyüyə müvafiq ixrac məhdudiyyətləri qoyub.Eyni zamanda bəzi ölkələr ərzaq saxlamaq üçün idxalı sürətləndirirlər.Məsələn, Filippin düyü, Misir isə buğda yığır.
Yeni tac pnevmoniyası epidemiyasının təsiri ilə ərzaq qiymətləri artdıqca, hökumət daxili qiymətləri sabitləşdirmək üçün ticarət siyasətindən istifadə etməyə meylli ola bilər.Bu cür ərzaq proteksionizmi ən həssas qruplara kömək etmək üçün yaxşı bir yol kimi görünür, lakin bir çox hökumətlər tərəfindən bu cür müdaxilələrin eyni vaxtda həyata keçirilməsi, 2010-2011-ci illərdə olduğu kimi qlobal ərzaq qiymətlərinin sürətlə artmasına səbəb ola bilər.Dünya Bankının hesablamalarına görə, epidemiyanın tam başlanmasından sonrakı rübdə ixrac məhdudiyyətlərinin güclənməsi dünya ərzaq ixrac təklifinin orta hesabla 40,1% azalması, qlobal ərzaq qiymətlərinin isə orta hesabla 12,9% artması ilə nəticələnəcək. %.Balıq, yulaf, tərəvəz və buğdanın əsas qiymətləri 25% və ya daha çox artacaq.
Bu mənfi təsirləri əsasən ən yoxsul ölkələr çəkəcək.Dünya İqtisadi Forumunun məlumatlarına görə, ən yoxsul ölkələrdə ərzaq onların istehlakının 40-60%-ni təşkil edir ki, bu da inkişaf etmiş ölkələrin iqtisadiyyatından təxminən 5-6 dəfə çoxdur.Nomura Securities-in Qida Zəifliyi İndeksi 110 ölkə və regionu ərzaq qiymətlərində böyük dalğalanma riski əsasında sıralayır.Son məlumatlar göstərir ki, 50 ölkə və regionun demək olar ki, hamısı ərzaq qiymətlərində davamlı artımlara ən həssasdır. Dünya əhalisinin təxminən beşdə üçünü təşkil edən inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyat.Onların arasında ərzaq idxalından ən çox əziyyət çəkən ölkələr Tacikistan, Azərbaycan, Misir, Yəmən və Kubadır.Bu ölkələrdə ərzaq məhsullarının orta qiyməti 15% artaraq 25,9%-ə çatacaq.Taxıl məhsullarına gəldikdə, ərzaq idxalından asılı olan inkişaf etməkdə olan və az inkişaf etmiş ölkələrdə qiymət artımı 35,7%-ə qədər yüksək olacaq.
“Qlobal qida sisteminə problemlər yaradan bir çox amillər var.Mövcud epidemiya ilə yanaşı, iqlim dəyişikliyi və digər səbəblər də var.Düşünürəm ki, bu problemlə mübarizə apararkən müxtəlif siyasət kombinasiyalarını qəbul etmək vacibdir”.Beynəlxalq Qida Siyasəti Tədqiqat İnstitutunun direktoru Yohan Svinnen CBN müxbirlərinə bildirib ki, bir satınalma mənbəyindən asılılığı azaltmaq çox vacibdir.“Bu o deməkdir ki, əgər siz əsas qidanın yalnız böyük bir hissəsini bir ölkədən əldə edirsinizsə, bu tədarük zənciri və çatdırılma təhlükələrə qarşı həssasdır.Buna görə də, müxtəlif yerlərdən mənbə əldə etmək üçün investisiya portfeli qurmaq daha yaxşı strategiyadır."Dedi.
Təchizat zəncirini necə diversifikasiya etmək olar
Aprel ayında ABŞ-da işçilərin təsdiqlədiyi bir neçə kəsim məntəqəsi bağlanmaq məcburiyyətində qaldı.Donuz əti tədarükünün 25% azalmasının birbaşa təsiri ilə yanaşı, qarğıdalı yemi tələbi ilə bağlı narahatlıqlar kimi dolayı təsirlərə də səbəb oldu.ABŞ Kənd Təsərrüfatı Departamenti tərəfindən açıqlanan ən son "Dünya Kənd Təsərrüfatı Təchizatı və Tələb Proqnozu Hesabatı" göstərir ki, 2019-2020-ci illərdə istifadə olunan yem miqdarı ABŞ-da daxili qarğıdalı tələbatının təxminən 46%-ni təşkil edə bilər.
“Yeni tac pnevmoniyası epidemiyasının səbəb olduğu fabrikin bağlanması böyük problemdir.Yalnız bir neçə gün bağlansa, fabrik öz itkilərinə nəzarət edə bilər.Lakin istehsalın uzun müddətə dayandırılması prosessorları passivləşdirməklə yanaşı, onların təchizatçılarını xaosa aparır”.Rabobank-ın heyvan zülalları sənayesinin baş analitiki Christine McCracken bildirib.
Yeni tac pnevmoniyasının qəfil yayılması qlobal qida tədarük zəncirinə bir sıra kompleks təsirlər göstərdi.ABŞ-dakı ət fabriklərinin fəaliyyətindən Hindistanda meyvə-tərəvəz yığımına qədər, sərhədyanı səyahət məhdudiyyətləri fermerlərin normal mövsümi istehsal dövrünü də pozdu.“The Economist” yazır ki, ABŞ və Avropanın məhsul yığımı üçün hər il Meksika, Şimali Afrika və Şərqi Avropadan 1 milyondan çox immiqrant işçiyə ehtiyacı var, lakin indi işçi qüvvəsi çatışmazlığı problemi getdikcə daha aydın görünür.
Kənd təsərrüfatı məhsullarının emal müəssisələrinə və bazarlara daşınması çətinləşdiyindən, çoxlu sayda təsərrüfatlar emal müəssisələrinə göndərilə bilməyən süd və təzə qidaları tullamaq və ya məhv etmək məcburiyyətindədir.ABŞ-da sənaye ticarət qrupu olan Kənd Təsərrüfatı Məhsullarının Marketinqi Assosiasiyası (PMA) bildirib ki, 5 milyard dollardan çox təzə meyvə və tərəvəz israf edilib və bəzi süd fabrikləri minlərlə gallon süd atıb.
Dünyanın ən böyük qida və içki şirkətlərindən biri, Unilever R&D icraçı vitse-prezidenti Carla Hilhorst, CBN müxbirlərinə tədarük zəncirinin daha çox bolluq göstərməli olduğunu söylədi.
"Biz daha çox bolluğu və diversifikasiyanı təşviq etməli olacağıq, çünki indi istehlakımız və istehsalımız məhdud seçimlərdən çox asılıdır."Silhorst dedi: “Bizim bütün xammallarımız arasında yalnız bir istehsal bazası varmı?, Neçə tədarükçü var, xammal harada istehsal olunur və xammalın istehsal olunduğu yerlər daha yüksək risk altındadır?Bu məsələlərdən başlayaraq hələ çox iş görməliyik”.
Kovac CBN müxbirlərinə bildirib ki, qısa müddətdə qida tədarük zəncirinin yeni tac pnevmoniyası epidemiyası ilə yenidən formalaşdırılması ənənəvi qida və içki sənayesinə böyük təsir göstərən onlayn qida çatdırılmasına sürətlənmiş keçiddə əks olunur.
Məsələn, McDonald's fast food zəncirinin Avropadakı satışları təxminən 70% azaldı, əsas pərakəndə satıcılar distribütorluğu yenidən həyata keçirdilər, Amazon-un baqqal e-ticarət təchizatı imkanları 60% artdı və Wal-Mart işə qəbulunu 150.000 artırdı.
Uzunmüddətli perspektivdə Kovac dedi: “Müəssisələr gələcəkdə daha çox mərkəzləşdirilməmiş istehsal axtara bilərlər.Çoxlu fabrikləri olan böyük müəssisə müəyyən bir fabrikdən xüsusi asılılığını azalda bilər.Əgər istehsalınız bir Ölkədə cəmləşibsə, daha zəngin təchizatçılar və ya müştərilər kimi diversifikasiyanı nəzərdən keçirə bilərsiniz.”
“İnanıram ki, sərmayə qoymaq istəyən qida emalı şirkətlərinin avtomatlaşdırılması sürəti daha da artacaq.Aydındır ki, bu dövrdə artan investisiyalar performansa təsir göstərəcək, amma düşünürəm ki, əgər 2008-ci ilə nəzər salsanız (bəzi ölkələrdə ərzaq ixracına qoyulan məhdudiyyətlər nəticəsində yaranan tədarük) böhran vəziyyətində) həmin qida və içki şirkətləri sərmayə qoymağa hazır olanlar satış artımını görmüş olmalıdırlar və ya ən azı investisiya etməmiş şirkətlərdən daha yaxşı olmalıdırlar.Kovaç CBN müxbirinə bildirib.
Göndərmə vaxtı: 06 mart 2021-ci il